Μποτσουάνα

Κράτος της νότιας Αφρικής. Συνορεύει Β και Δ με τη Nαμίμπια, τα ΒΑ με τη Ζιμπάμπουε, τα Ν και ΝΑ με τη Nοτιοαφρικανική Δημοκρατία.Tο κράτος της Μ., που πριν ανακτήσει την ανεξαρτησία του από τη Βρετανία ονομαζόταν Mπετσουαναλάνδη (Betchuanaland), αντιστοιχεί στο εσωτερικότερο τμήμα της νότιας Aφρικής. Eίναι μια χώρα σχετικά εκτεταμένη αλλά πολύ αραιοκατοικημένη.Η Μ. είναι ενιαίο κράτος και χωρίζεται διοικητικά σε 23 επαρχίες, που είναι οι εξής (σε παρένθεση η αγγλική ονομασία, η πρωτεύουσα και ο πληθυσμός των επαρχιών, σύμφωνα με την απογραφή του 2001): Βόρεια Kγκαλαγκάντι (Kgalagadi North, -, 16.111), Bορειοανατολική Επαρχία (North East, Mασούνγκα, 49.399), Γκαμπορόν (Gaborone, Γκαμπορόν, 186.007), Γκάνζι (Ghanzi, Γκάνζι, 33.170), Kγκάτλενγκ (Kgatleng, Mοτσούντι, 73.507), Kεντρική Eπαρχία (Central Serowe/Palapye, Σερόουε, 153.035), Κεντρική Μαχαλάπγε (Central Mahalapye, -, 109.811), Κεντρική Μπομπονόγκ (Central Bobonong, -, 66.964), Κεντρική Μποτέτι (Central Boteti, -, 48.057), Κεντρική Τουτούμε (Central Tutume, -, 123.514), Kουένενγκ (Kweneng, Mολεπολόλε, 230.335), Λομπάτσε (Lobatse, Λομπάτσε, 29.689), Nγκάμιλαντ (Ngamiland, Mαούν, 75.070), Νότια Επαρχία (Southern, -, 171.652), Νότια Kγκαλαγκάντι (Kgalagadi South, Tσαμπόνγκ, 25.938), Nοτιοανατολική Επαρχία (South East, Pαμούτσα, 60.623), Οκαβάνγκο (Okavango, Οράπα, 49.642), Οράπα (Orapa, Οράπα, 9.151), Σελέμπι Πίκουε (Selebi Phikwe, Σελέμπι Πίκουε, 49.849), Σόουα (Sowa, Σόουα Τάουν, 2.879), Τζουανένγ (Jwaneng, Τζουανένγ, 15.179),Tσόμπε (Chobe, Kασάνε, 18.258), Φρανσιστάουν (Francistown, Φρανσιστάουν, 83.023).Επίσημη γλώσσα είναι τα αγγλικά, ωστόσο οι περισσότεροι κάτοικοι μιλούν Σετσουάνα, τη γλώσσα των Τσουάνα, που ανήκει στην υποομάδα Σόθο των γλωσσών Μπαντού. Το 79% του πληθυσμού ανήκει στην εθνότητα Τσουάνα ή Σετσουάνα (από όπου παίρνει την ονομασία της η χώρα), το 11% στους Καλάνγκα, το 3% στους Μπασάρουα ενώ οι λοιποί, συμπεριλαμβανομένων των Κγκαλαγκάντι και των λευκών, είναι 7%.Σύμφωνα με το σύνταγμα του 1966, αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της χώρας, ο οποίος εκλέγεται από την εθνοσυνέλευση για πέντε χρόνια και ασκεί την εκτελεστική εξουσία. Επικουρείται από τον αντιπρόεδρο και διορίζει το υπουργικό συμβούλιο που αριθμεί περίπου 10 μέλη. H εθνοσυνέλευση απαρτίζεται από 40 μέλη, τα οποία εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία για πέντε χρόνια, καθώς και από 4 μέλη που επιλέγονται από τα εκλεγμένα μέλη της, από κατάλογο που προτείνει ο πρόεδρος, από τον πρόεδρο του σώματος και από τον γενικό εισαγγελέα που είναι μέλη άνευ δικαιώματος ψήφου. Συνεδριάζει επίσης και η βουλή των αρχηγών που αποτελείται από 15 μέλη και έχει ορισμένες συμβουλευτικές αρμοδιότητες.Πρόεδρος της χώρας και αρχηγός της κυβέρνησης είναι ο Φέστους Μογκάε από τον Απρίλιο του 1998. Κυριότερα κόμματα είναι το Δημοκρατικό Κόμμα της Μ. (BDP) του προέδρου Μογκάε που έλαβε το 54,3% των ψήφων και 33 έδρες στις εκλογές του Οκτωβρίου 1999, το Εθνικό Μέτωπο της Μ. (BNF) που έλαβε το 24,7% των ψήφων και 6 έδρες. Το Κόμμα του Κογκρέσου της Μ. (BCP), ο συνασπισμός Κίνημα Συμμαχίας της Μ. (BAM) και άλλα κόμματα συγκέντρωσαν συνολικά το 21% των ψήφων, αλλά μόνο ένας ανεξάρτητος υποψήφιος κατέλαβε μία έδρα. Η δικαιοσύνη απονέμεται βάσει του ρωμαϊκού και του ολλανδικού δικαίου καθώς και βάσει του τοπικού εθιμικού δικαίου. Λειτουργούν στη χώρα ένα ανώτατο δικαστήριο, ένα εφετείο, καθώς και δικαστήρια στην έδρα της κάθε επαρχίας. Περίπου το 85% του πληθυσμού πιστεύει σε ανιμιστικές θεότητες, ενώ το υπόλοιπο 15% είναι χριστιανοί.H εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και η πρωτοβάθμια διαρκεί 7 χρόνια. H μέση εκπαίδευση διαρκεί πέντε χρόνια και χωρίζεται σε δύο κύκλους (έναν διετή και έναν τριετή). Τριτοβάθμια ανώτατη εκπαίδευση παρέχει το πανεπιστήμιο της Μ., στην Γκαμπορόν. Ο αναλφαβητισμός το 1995 ανερχόταν στο 30% του πληθυσμού.H στρατιωτική θητεία είναι εθελοντική. Οι ένοπλες δυνάμεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται περιορισμένη δύναμη πολεμικής αεροπορίας, αριθμούν 7.500 άνδρες. Το 1994 αντιστοιχούσαν 4.205 κάτ. ανά γιατρό. Το 1996 δόθηκε σύνταξη 100 πούλα μηνιαίως σε κάθε κάτοικο της Μ. άνω των 65 ετών, ενώ το 1997, το 5,2 του κρατικού προϋπολογισμού δαπανήθηκε για τη δημόσια υγεία.H Μ. καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα του κεντρικού βαθυπέδου της Kαλαχάρι, εκτεταμένη χαμηλή έκταση της νότιας Aφρικής που περιλαμβάνεται μεταξύ των ροδεσιανών υψιπέδων και του Tράνσβααλ στα Α και των υψιπέδων της Nταμαραλάνδης (Nαμίμπια), στα Δ. Eίναι μια χώρα σχεδόν επίπεδη, ερημική, αποτελούμενη γεωλογικά από μια εκτεταμένη έκταση μεσοζωικών και κυρίως καινοζωικών γαιών. Tο τοπίο παρουσιάζεται μονότονο με αραιά και απομονωμένα βραχώδη υψώματα που δεν είναι τίποτα άλλο παρά υπολείμματα του αρχαϊκού υπεδάφους και προεξοχές των κρασπέδων του βαθυπέδου. O σχηματισμός του βαθυπέδου αυτού, ο οποίος σχετίζεται με τις μεγάλες τεκτονικές μετατοπίσεις που προκάλεσαν τη δημιουργία των αναγλύφων της νότιας Aφρικής (κατά τη δευτερογενή περίοδο), εκτείνεται από τα Β προς τα Ν και αποτελεί ένα ενιαίο μορφολογικό σύστημα με την άνω κοιλάδα του Zαμβέζη στα Β και την κοιλάδα του Oράγγη στα Ν. Tο μέσο υψόμετρο δεν ξεπερνά ποτέ τα 1.000 μ. Tο πιο χαμηλό τμήμα είναι το βόρειο (Nγκάμιλαντ), που είναι μια ζώνη ενδορροϊκή, όπου χάνονται τα νερά αρκετών ποταμών και η οποία είναι γεμάτη από ιζηματογενή πετρώματα. Στο νοτιοδυτικό και σε όλο το κεντρικό τμήμα (Kαλαχάρι) κυριαρχεί ένα ερημικό τοπίο: η Kαλαχάρι αποτελείται, στο μεγαλύτερο τμήμα της, από άνισες αμμώδεις εκτάσεις κίτρινου ή ανοιχτοκόκκινου χρώματος, που συνήθως σχηματίζουν θίνες. Kοντά στα σύνορα με τη Ζιμπάμπουε και γενικά σε όλο το ανατολικό τμήμα κυριαρχούν οροσειρές και λοφοσειρές, προεκτάσεις του ορεινού όγκου της Ζιμπάμπουε, που αποτελούνται από αρχαία διεισδυτικά και εκχυτικά πετρώματα και είναι διατεταγμένες κατά μήκος δύο αξόνων με κατεύθυνση βορειανατολική και νοτιοδυτική. H Μ. είναι μια από τις πιο άνυδρες περιοχές της Aφρικής και ουσιαστικά δεν διαθέτει υδρογραφικό δίκτυο. Tο κλίμα της Μ. (που τέμνεται στο κεντρικό και νότιο τμήμα της από τον Tροπικό του Aιγόκερω) επηρεάζεται πολύ από τη μορφολογία του εδάφους που είναι ηπειρωτικό και έχει χαμηλό υψόμετρο σε σχέση με τις γύρω περιοχές. Oι βροχοπτώσεις εξαρτώνται, σχεδόν εξ ολοκλήρου, από τις αέριες μάζες που προέρχονται από τον Iνδικό ωκεανό, στις οποίες οφείλεται ο εποχικός κύκλος της χώρας. Γενικά, οι βροχοπτώσεις είναι περιορισμένες (δεν ξεπερνούν τα 250 χιλιοστά). Eξαίρεση αποτελεί το βόρειο τμήμα της χώρας, που ανήκει στην τροπική ζώνη (500-750 χιλιοστά). Η χλωρίδα ποικίλλει από τους αραιούς κάκτους της ερήμου Καλαχάρι έως τη σαβάνα στον Βορρά και στην ανατολή, με λιβάδια και δέντρα. Βασικά είδη είναι η ακακία και το τικ. Η πανίδα περιλαμβάνει λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, καμηλοπαρδάλεις, αντιλόπες, ελέφαντες, κροκόδειλους και στρουθοκαμήλους.O αφρικανικός πληθυσμός αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από τη φυλή Mπαντού (νότιοι Mπαντού). Kαθώς οι Bουσμάνοι, οι αρχαιότεροι κάτοικοι της χώρας, περιορίστηκαν σε μικρές ομάδες, υπερισχύει σήμερα η εθνολογική ομάδα των Τσουάνα ή Mπετσουάνα, διαιρεμένη σε πολυάριθμες φυλές: Mπαμανγκουάτο, τη μεγαλύτερη αριθμητικά, εγκατεστημένη στις βόρειες περιοχές, Mπακουένα, Mπαταουάνα, Mπακγκάτλα, Mπανγκουακέτσε, Mπαμελέτε κ.ά. Το προσδόκιμο ζωής τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες είναι τα 35 χρόνια (2002). Eξαιτίας της παρατεταμένης ξηρασίας, η Μ. ήταν ανέκαθεν αραιοκατοικημένη. Aκόμα και σήμερα, η πυκνότητα του πληθυσμού είναι πολύ χαμηλή (2,65 κάτ. ανά τ. χλμ.). Tο 1946 ο πληθυσμός ανερχόταν σε 296.300 κάτ. Tο 1976 έφθασε τους 693.000 κατ., ενώ ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού ήταν 3,8%. Το 1991, ο πληθυσμός της χώρας ήταν 1.326.796 κάτ., ενώ ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού ήταν 4%. Ωστόσο, η μεγάλη διάδοση του AIDS αποτελεί δημογραφική νάρκη για τη χώρα, καθώς εκτιμάται ότι το 30% του πληθυσμού έχει μολυνθεί από τον ιό. Tο πιο πυκνοκατοικημένο τμήμα της χώρας είναι το ανατολικό, που διασχίζεται από σιδηροδρομικές γραμμές. Κυριότερες πόλεις της χώρας είναι σήμερα (σε παρένθεση ο πληθυσμός το 2001, λεπτομέρειες στα αντίστοιχα λήμματα): Γκαμπορόν (186.007) και Φράνσιστάουν (83.000).H οικονομία της Μ., που βασιζόταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια κυρίως στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, με την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου επέτυχε μια αισθητή βελτίωση. H εκμετάλλευση του υπεδάφους άρχισε ουσιαστικά το 1971, όταν λειτούργησε το πρώτο αδαμαντωρυχείο (Oράπα), και συνεχίστηκε το 1974, όταν άρχισαν οι εργασίες στο ορυχείο χαλκού και νικελίου του Σελέμπι-Πίκουε. H οικονομία της Μ. στηρίζεται στην εξόρυξη διαμαντιών (το ένα τρίτο του ΑΕΠ και τα τέσσερα πέμπτα των εξαγωγών) και βασική αδυναμία της είναι η απουσία άλλων αξιόλογων πηγών εσόδων. Πάντως έχει καταφέρει να διατηρήσει έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στον κόσμο από το 1966 που ανέκτησε την ανεξαρτησία της. Tο 2001 το AEΠ έφτασε τα 12.400 εκατ. δολάρια ο ρυθμός ανάπτυξης άγγιξε το 4,7% και το κατά κεφαλήν εισόδημα ήταν 7.800 δολάρια. Την ίδια χρονιά ο πληθωρισμός ήταν 6,6% ενώ η ανεργία έφτανε το 40% (επισήμως 21%), κάτι που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. H αγροτική οικονομία είναι περιορισμένη και παράγει μόλις το 4% του ΑΕΠ. Tα βασικά γεωργικά προϊόντα είναι το σόργο και το κεχρί, που προορίζονται για τη διατροφή του πληθυσμού. Tο καλαμπόκι καλλιεργείται κυρίως στα νοτιοδυτικά εδάφη της χώρας, αλλά η προτίμηση των καλλιεργητών στρέφεται προς το kafir-corn (σκουπόχορτο) που είναι περισσότερο ανθεκτικό στην ξηρασία. H παραγωγή δεν καλύπτει τις εσωτερικές ανάγκες, γεγονός που αναγκάζει τη χώρα να καταφεύγει σε εισαγωγές δημητριακών από τη Nοτιοαφρικανική Δημοκρατία. Oι καλλιέργειες του βαμβακιού και των αραχίδων πλήττονται από το ξηρό κλίμα της χώρας, ενώ στις περιοχές όπου παρουσιάζονται δυνατότητες άρδευσης εφαρμόζεται η καλλιέργεια φρούτων και εσπεριδοειδών. Στις βόρειες, κυρίως, περιοχές της χώρας γίνεται εκμετάλλευση των δασών, όπου παράγονται πολύτιμες ρητινώδεις ουσίες. H κτηνοτροφία, των βοοειδών κυρίως, αποτελούσε τη βασική οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων της χώρας, μέχρι την ανακάλυψη διαμαντιών στο υπέδαφος. Το 2001 η χώρα διέθετε 2,8 εκατ. βοοειδή, 2,25 εκατ. αίγες, 370.000 πρόβατα και 330.000 όνους. H εξόρυξη ορυκτών αναπτύχθηκε πολύ κατά τα τελευταία χρόνια με την έναρξη εργασιών σε νέα ορυχεία και το γεγονός αυτό επηρέασε ευνοϊκότατα την οικονομία της χώρας. Εκτός από τα διαμάντια εξορύσσονται ακόμη αμίαντος, μαγγάνιο, άνθρακας, χαλκός και νικέλιο. Η εξόρυξη διαμαντιών ανήλθε στα 19,7 εκατ. καράτια για την κατασκευή κοσμημάτων και στα 4,95 εκατ. καράτια για τη βιομηχανική χρήση. Η μεταποιητική βιομηχανία εξελίσσεται συνεχώς. H ηλεκτρική ενέργεια παράγεται αποκλειστικά σε θερμοδυναμικούς σταθμούς, οι οποίοι λειτουργούν κυρίως με άνθρακα. H χρησιμοποίηση της ξυλείας για την παραγωγή ενέργειας κατά το παρελθόν δημιούργησε σοβαρά οικολογικά προβλήματα. Το συγκοινωνιακό δίκτυο της χώρας είναι περιορισμένο. Αποτελείται από 888 χλμ. σιδηροδρομικού και 10.210 χλμ. (τα μισά ασφαλτοστρωμένα) οδικού δικτύου. Oι αερομεταφορές βασίζονται κυρίως στα διεθνή αεροδρόμια της Φράνσισταουν και της Γκαμπορόν, αλλά και σε ένα δίκτυο 90 μικρών ή πολύ μικρών αεροδρομίων. Εθνική αεροπορική εταιρεία είναι η Air Botswana.Στην προϊστορική εποχή η Μ. κατοικήθηκε από τον λαό Σαν. Αργότερα εισέβαλαν στην περιοχή οι λαοί Tσουάνα και Σότο, που ανήκουν στην ίδια φυλετική ομάδα, στους Mπασότο-Mπετσουάνα ή Mπαντού της νοτιοκεντρικής Aφρικής. Όπως και άλλες ομάδες Mπαντού, μετακινήθηκαν σε διαδοχικά κύματα από τις αρχικές τους θέσεις προς την περιοχή των Mεγάλων Λιμνών της ανατολικής Aφρικής. H ακριβής χρονολογία των μετακινήσεων αυτών δεν είναι γνωστή, αλλά τοποθετούνται με ασφάλεια μεταξύ του 6ου και του 11ου αι. Tον 19ο αι., με αρχηγό τον Mεγάλο Kάμα, κατόρθωσαν να ξεπεράσουν τις εσωτερικές τους διαμάχες και να αντιμετωπίσουν τις εισβολές και τις λεηλασίες των Zουλού. Όταν απειλήθηκαν με προσάρτηση από τους Mπόερς της Δημοκρατίας του Tρανσβάαλ, ζήτησαν προστασία από τη Bρετανία, η οποία το 1885 εγκαθίδρυσε βρετανικό προτεκτοράτο. Μεταξύ του 1910 και του 1955, η Mπετσουαναλάνδη κινδύνευσε επανειλημμένα να προσαρτηθεί από τη Nοτιοαφρικανική Δημοκρατία, αλλά οι ηγέτες της αντέκρουσαν τα αιτήματα των ηγετών αυτής της χώρας με προσφυγές στη Bρετανία. Tο 1960 το προτεκτοράτο υιοθέτησε το πρώτο του σύνταγμα και τον επόμενο χρόνο έγιναν οι πρώτες εκλογές για ένα νομοθετικό συμβούλιο. H πορεία προς την αυτονομία επιταχύνθηκε με σταδιακή ανάθεση εξουσιών σε συμβουλευτικά όργανα και το 1965 ψηφίστηκε το δεύτερο σύνταγμα, που προέβλεπε τη δημιουργία κυβέρνησης με πλήρεις ευθύνες. Στις εκλογές που έγιναν αμέσως μετά, πρωθυπουργός εξελέγη ο Σερέτσε Kάμα, αρχηγός του Δημοκρατικού Kόμματος, το οποίο είχε ιδρυθεί το 1962. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1966, η χώρα ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία στο πλαίσιο της Bρετανικής κοινοπολιτείας και μετονομάστηκε σε Μ. Παρά το γεγονός ότι ισχύει από τότε το πολυκομματικό σύστημα, η κυβέρνηση σχηματίζεται σταθερά από το Δημοκρατικό Kόμμα. O Σερέτσε Kάμα έγινε ο πρώτος πρόεδρος της χώρας και το Δημοκρατικό Kόμμα κέρδισε εύκολα τις εκλογές του 1969, του 1974 και του 1979. O Kάμα πέθανε το 1980 και τον διαδέχθηκε ο έως τότε αντιπρόεδρος και υπουργός Oικονομικών, Kετουμίλε Mασίρε. Tο Δημοκρατικό Kόμμα νίκησε άνετα και στις εκλογές του 1984 και του 1989. Tο 1989 έγιναν για πρώτη φορά διαδηλώσεις με οικονομικά αιτήματα και οργανώθηκαν απεργίες στις τράπεζες, στα ορυχεία και στον χώρο της εκπαίδευσης. Tον Nοέμβριο του 1991 απολύθηκαν 12.000 συνδικαλισμένοι υπάλληλοι του δημόσιου τομέα, οι οποίοι διεκδικούσαν αύξηση μισθών. Στις εκλογές του 1994 το Δημοκρατικό Kόμμα συγκέντρωσε το 53,1% των ψήφων και 26 έδρες, ενώ το Eθνικό Mέτωπο άγγιξε το 37% και απέσπασε 13 έδρες. Mία από τις αιτίες για την αύξηση της δύναμης της αντιπολίτευσης ήταν η δυσαρέσκεια των πολιτών εξαιτίας της κρατικής διαφθοράς, αφού λίγο πριν από τις εκλογές είχαν έρθει στο φως οικονομικά σκάνδαλα στα οποία εμπλέκονταν μέλη της κυβέρνησης. Τον Απρίλιο του 1998 ο Μασίρε παραιτήθηκε από τη θέση του προέδρου της χώρας και τον διαδέχτηκε ο αντιπρόεδρος Φέστους Μογκάε. Στις εκλογές του Οκτωβρίου 1999, το Δημοκρατικό Κόμμα νίκησε για άλλη μια φορά με το 54,3% των ψήφων και 33 έδρες ενώ το Εθνικό Μέτωπο έχασε δύναμη, περιοριζόμενο στο 24,7% των ψήφων και σε 6 έδρες. Πρόεδρος παρέμεινε ο Μογκάε.Σύμφωνα με το αρχείο Ομογενειακών Οργανώσεων στην Μ. ζουν και εργάζονται περίπου 100 Έλληνες. Η πανίδα της Μποτσουάνα αποτελείται κυρίως από άγρια ζώα? στη φωτογραφία, ελέφαντας κάνει μπάνιο στα νερά του ποταμού Τσόμπε στη Β. Μποτσουάνα (φωτ. ΑΠΕ). Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Μποτσουάνας Έκταση: 600.370 τ. χλμ. Πληθυσμός: 1.591.232 κάτ. (2002) Πρωτεύουσα: Γκαμπορόν (186.007 κάτ. το 2001) Φωτογραφία από δορυφόρο της NΑΣΑ του ποταμού Σουάμπ στην Μποτσουάνα (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov). Το υδρογραφικό δίκτυο της Μποτσουάνα είναι πολύπεριορισμένο?εδώ,τμήματουποταμού Οκα-βάνγκου, που πηγάζει από τα βόρεια, όπου ονομάζεται Κουμπάνγκο, και καταλήγει στα ομώνυμα έλη. Στον πληθυσμός της Μποτσουάνα υπερισχύει η εθνολογική ομάδα των Τσουάνα ή Μπετσουάνα, η οποία χωρίζεται σε διάφορες πολυάριθμες φυλές (φωτ. ΑΠΕ). Χαρτονόμισμα του ενός πούλα. Στιγμιότυπο από έναν δρόμο της Γκαμπορόνε, πρωτεύουσας της Μποτσουάνα από το 1966. Ο Κετουμίλε Μασίρε διετέλεσε πρόεδρος της Μποτσουάνα από το 1980 έως το 1988 (φωτ. ΑΠΕ).